Szkoła o której tu piszemy posiada trwałe miejsce w dziejach warszawskiej oświaty. Jest pierwszą tego typu i jedną z najstarszych placówek kształcenia zawodowego w Polsce, zasłużoną kuźnią wiedzy technicznej, od początku swego istnienia związaną z dziejami kolei żelaznych. Jest także jedną z najstarszych warszawskich szkół na poziomie średnim wpisaną w historię miasta w sposób znaczący. Powstała w bardzo trudnym okresie dziejów po klęsce powstania styczniowego, w czasach nasilających się represji politycznych wymierzonych również w polskie szkolnictwo. Od początku związała się z postepem stanowiąc jego ważne ogniwo i sama z kolei warunkując jego dalszą realizację. W przeciągu całej swojej egzystencji zasilała wydatnie setkami dobrze przygotowanych absolwentów środowisko pracowników technicznych kolei zdając codziennie egzamin w praktyce i służąc jednemu z najbardziej newralgicznych działów gospodarki narodowej.
Najwcześniejsze wzmianki o początkach warszawskiej Szkoly kolejowej pochodzą z lat 1872 - 1873. Był to czas, kiedy po uporczywej kampanii prasowej przeciwko ówczesnemu zarządowi Towarzystwa Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej ster tego zarządu z rąk Niemców przeszedł do Polaków oraz Rosjan. Faktycznym szefem został Leopold Kronenberg stojący wówczas u szczytu swojej kariery jako działacz gospodarczy. Niewątpliwie więc z jego osobą wiązać należy początki warszawskiej uczelni kolejowej. Kronenberg a potem jego synowie zapisali się trwale na polu wielokierunkowych poczynań w dziedzinie rozwoju szkolnictwa zawodowego, kolejowego oraz handlowego.
Z tych to więc działań wyszły ówczesne pomysły stworzenia szkoły zawodowej dla młodych robotników, nie posiadającej jeszcze charakteru właściwej szkoły technicznej na poziomie średnim.
W dniu 25 sierpnia 1875 r. została ostatecznie zatwierdzona przez ministra komunikacji Posjeta tzw. czasowa ustawa powołująca do życia Szkołę Techniczną Warszawsko - Wiedeńskiej Kolei Żelaznej.
Wkrótce rozpoczęto rekrutację uczniów. Ustalono maksymalną liczbę uczniów w klasie na 40, stawiając warunek, że mogą nimi być tylko poddani rosyjscy. Minimum wieku przyjęcia do 1 klasy specjalnej ustalono na 13 lat zastrzegając, że nie przyjmie się ich w ogóle do klasy 3 specjalnej. Uczniowie szkoły uzyskiwali prawa pracowników obu linii kolei, mieli zapewnione bezpłatne podręczniki, opiekę lekarską, do czego zobowiązywały się Towarzystwa tych kolei. Kandydaci do szkoły winni wykazywać się znajomością głównych zasad religijnych oraz posiadać umiejętność czytania i pisania w językach polskim i rosyjskim, znać cztery działania arytmetyczne, a także orientować się w zakresie obowiązujących w kraju miar i wag. Nauka trwała 24 godziny tygodniowo, codziennie od 8 do 12.00. Uczono religii, języków: polskiego i rosyjskiego, arytmetyki i rysunków.
Do pierwszej rady szkolnej wchodzili: ówczesny dyrektor naczelny kolei Gustaw Findeisen, naczelnik biura Rady Zarządzającej Bronisław Plewiński, wyższy urzędnik Wydziału Transportu Karol Strasburger, główny mechanik Stanisław Praus oraz inspektor Szkoły Wojciech Grochowski.
W pierwszym okresie swego istnienia szkoła nosiła raczej jeszcze charakter rzemieślniczy. To dopiero w miarę jej rozwoju poziom nauczania, ogólna organizacja i struktura wewnętrzna wzniosły się na poziom właściwej szkoły średniej technicznej. Dopiero z kierownictwem inż. L. Wojno wiąże się w dziejach tej placówki podniesienie tego poziomu bardzo wysoko, bodajże najwyżej w skali innych uczelni tego typu w ówczesnej Rosji. W latach 1876-1882 czyli właśnie za kierownictwa inż Wojno dokonały się tutaj zasadnicze przemiany. Ogarnęły one całość procesu nauczania doskonalonego stopniowo i konsekwentnie, nie bez uważnego studiowania doświadczeń innych tego typu szkół w kraju i za granicą.
Już w 1908 na 35-lecie istnienia szkoły licząc od 1873 r. doszło do zjazdu jej wychowanków. W oparciu o rozesłaną ankietę do absolwentów uczelni zgromadzono obfity materiał statystyczny ilustrujący dzieje tej placówki oraz losy jej uczniów. I zjazd byłych wychowanków miał miejsce w dniach 31 października i 1 listopada 1909 r. Było to już w czasie, gdy wskutek decyzji władz Szkoła Techniczna kolei Warszawsko - Wiedeńskiej uległa rozwiązaniu w czerwcu 1908 r. Jednak likwidacja szkoły w 1908 r. przez władze rosyjskie nie oznaczała przerwania wieloletniego ciągu historii szkolnictwa kolejowego. Nie była też wyrwą w dziejach warszawskiej Szkoły Technicznej, chociaż oznaczała dość istotną zmianę w charakterze tej uczelni.
W tym samym 1908 r. Rada Zarządzająca Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej otrzymała zgodę na uruchomienie prywatnej 6-klasowej szkoły realnej z językiem wykładowym polskim oraz dodatkową klasą siódmą. Kandydatów do nauki w tej placówce oświatowej napłynęło bardzo dużo, tak więc klasy były liczne, dublujące się, a nawet potrójne. Szkoła, mimo zmiany charakteru placówki kształcenia technicznego, utrzymywała pewne cechy poprzednie. Była de facto szkołą ogólnokształcącą kolejową z pewnymi elementami nauki zawodu kolejarza. W dawnym budynku wykorzystywano wszystkie pomieszczenia na te cele, przystosowując poszczególne sale po klasach zawodowych do nowych potrzeb. Obok przedmiotów ogólnokształcących, z naciskiem dużym na nauki matematyczno-fizyczne, prowadzono zajęcia praktyczne, zawodowe w warszatatach, na podobieństwo dawnej uczelni.
Wybuch pierwszej wojny światowej w dniu 1 sierpnia 1914 zamknął bezpowrotnie epokę, określaną niekiedy jako piękny wiek dziewiętnasty. Odchodziła razem z nim w przeszłość zmora czasów niewoli, zbliżał się czas wielkich przemian, w wyniku których naród polski miał odzyskać niepodległość. Losy szkoły kolejowej w latach tej wojny potoczyły się dwoma torami. Już w końcu sierpnia 1914 r. w obliczu ofensywy niemieckiej i zagrożenia Warszawy władze rosyjskie nakazały ewakuację szkoły do Wilna. Ale tylko personel rosyjski poszedł za tym zarządzeniem. Dalszy bieg wypadków na froncie spowodował ustabilizowanie się na pewien czas linii frontu na zachód od Wisły. Ewakuację szkoły wstrzymano, zajęcia trwały dalej. W piątek 16 października 1914 r. bomba z niemieckiego samolotu upadła w pobliżu szkoły na ulicę obok hotelu "Polonia" zabijając kilku ludzi. Zapachniało grozą wojenną również w samej szkole. Huk dział niemieckich ostrzeliwujących wówczas zachodnie przedpola Woli, pogłębiał nastrój paniki i zagrożenia. Nadal jednak trwały zajęcia lekcyjne... Perturbacje związane z ewakuacją spowodowały, że nowy rok szkolny rozpoczęto dopiero w listopadzie 1915 r. w Moskwie, gdzie ostatecznie znaleziono locum.
Tak zastał szkołę wybuch rewolucji 1917 r., najpierw lutowej, potem październikowej. Stanowisko nowych władz, już Rosji radzieckiej, umożliwiło wprowadzenie do szkoły języka polskiego w ostatnim roku jej pracy w Moskwie.
Po upaństwowieniu w 1919 r. szkoła funkcjonowała przez pierwsze lata do 1923 r. według dawniejszych zasad organizacyjnych i programowych z lat 1915-1918. W dniu 26 czerwca 1923 r. otrzymała dopiero własny status na zasadzie którego przystapiono wówczas do zorganizowania wydziałów: Mechaniczno-Elektrycznego, Drogowo-Budowlanego i Eksploatacyjnego. Weszły też w życie nowo przygotowane plany oraz programy nauczania. Nad całością czuwał resort Ministerstwa Oświaty poprzez swój Departament Szkolnictwa Zawodowego. W tym kształcie organizacyjnym szkoła przetrwała do 1938 roku, kiedy razem z reformą całego systemu szkolnictwa średniego przekształcono ją w Państwowe Liceum Komunikacyjne. Poziom nauczania w w szkole kolejowej przez cały czas jej istnienia był bardzo wysoki. Uchodziła ona w opinii społeczeństwa za jedną z najlepszych szkół średnich, dostarczała dobrze przygotowanych kadr do pracy na kolei i innych działów gospodarki.
Od 27 maja 1929 r. dyrektorem szkoły został jej uprzedni wychowanek Edmund Burzacki (1873 - 1952), absolwent politechniki w Karlsruhe w Niemczech, zatrudniony następnie przez dłuższy czas w krajowym przemyśle elektrotechnicznym, a od 1924/25 roku szkolnego w macierzystej uczelni jako nauczyciel. Był dyrektorem szkoły do 1934 r. zasługując na miano dobrego organizatora i wychowawcy. W opinii współpracowników pozostał jako człowiek dbający o właściwy poziom egzystencji szkoły, opanowany, pełen taktu i łagodności w stosunkach z młodzieżą.
Po przejściu na emeryturę E. Burzackiego jego następcą został inżynier Michał Ślusarski (1897 - 1944), wieloletni nauczyciel oraz kierownik Wydziału Mechanicznego w szkole. Po ukończeniu szkoły średniej w Łodzi studiował na Wydziale Mechanicznym w Politechnice Warszawskiej otrzymując dyplom inżyniera - technologa.
Podniosłymi wydarzeniemi w życiu uczelni były kolejne jubileusze 50 oraz 60 - lecia jej istnienia stając się elementem spajającym całą młodzież i grono nauczycielskie z pięknymi tradycjami, pamięcią kolegów z najstarszych roczników oraz zasłużonych nauczycieli i wychowawców. Obchodzone już w niepodległej Polsce akcentowały te jubileusze szczególne miejsca szkoły w procesie walki o jej istnienie w trudnej epoce niewoli.
Istniejąca wówczas szkoła trwale wpisała się w krajobraz warszawski oświaty zawodowej zdobywając sobie w tym srodowisku znaczną pozycję. Popularną "kolejówkę" znała cała warszawska młodzież. Ceniono jej absolwentów jako dobrych fachowców i zatrudnianio ich w różnych przedsiębiorstwach przemysłowych na odpowiedzialnych niekiedy stanowiskach.
|